بررسی حکم شرعی معامله در بورس

مطابق نظر آيت الله خامنه ای

بررسی‌ قرارداد آتی و ‌معامله کالی به کالی در بیت‌کوین و لزوم ‌توجه به نظرات فقهی

یکی از موضوعات مهم در معامله رمزارزها این است که آیا این رمزارزها ارزش مالی برای خرید و فروش دارند یا خیر و اساسا مال محسوب می شوند؟ به هر حال در شریعت اسلام خرید و فروش برخی اشیاء که ارزش مالی ندارند، جایز نیست.

به گزارش مشرق، ‌احتمالا اخیرا اصطلاح لیکوئید به گوش شما هم رسیده است؟ موقعیتی در بازار فارکس و ارز های دیجتیال که تمام سرمایه یک شخص از بین می رود، در این مقوله به بررسی مبانی فقهی این موضوع خواهیم پرداخت، البته در این مقوله صرفا مبانی فقهی مطرح می شود و در انتها لازم است که هر شخصی برای تعیین تکلیف احکام شرعی خودش به مرجع تقلید خود مراجعه کند.

*خرید و فروش رمز ارزها

ابهام زیاد بازار ارزهای دیجیتال و تازگی این نوع رمز ارزها منجربه این شده است که بسیاری از مراجع به دیده تردید به این بازار نگاه کنند، اخیرا فتوای برخی مراجع در این خصوص تغییراتی داشته و مثل سابق خرید و فروش رمز ارزها را تحریم نمی‌کنند این گزاره در تماس با دفاتر مراجع به ثبت رسیده است.

مسئله اصلی در بیت کوین و سایر مدل‌های کوین‌ها این است که آیا این رمز ارزها ارزش مالی برای خرید و فروش دارند یا خیر؟ اساسا مال محسوب می شوند؟ در شریعت اسلام خرید و فروش برخی اشیاء که ارزش مالی ندارند (مثلا بال مگس) جایز نیست (مگر اینکه کارایی آنها با گذشت زمان تغییر کند) ‌ و همچنین معاملات غرری نیز جایز نیست، معامله‌ای شامل غرر می‌شود که ماهیت کالای خرید و فروش شده مشخص نباشد، یا احتمال ضرر و زیان معامله بسیار بالا باشد. ‌

در بحث بیت کوین نیز همین مسائل جاری است، سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا معامله بیت کوین و سایر کوین‌ها با احتمال دستکاری شدن این رمز ارزها شامل معاملات غرری می شوند؟ آیا بیت کوین شبیه بال مگس است که ارزش مادی برای خرید و فروش ندارد؟ یا خیر؟

‌اگر افراد با مقولات بلاکچین و نحوه کارکرد این رمز ارزها اطلاعاتی کسب کنند بسیاری از ابهامات‌شان در این حوزه برطرف می‌شود، عرصه رمز ارزها آمده است تا بانکداری را از شیوه سنتی defi به شیوه مدرنیته Cefi ارتقاء دهد، یکی از مخالفان ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی برخی کشورها هستند

اما به عقیده کارشناسان با گذشت زمان بیت کوین و بسیاری از رمزارزها جایگاه خودشان را تثبیت خواهند کرد و همین الان حدود ۳۰۰ میلیون نفر از مردم جهان از این رمز ارزها برای مبادلات روزانه و یا حفظ سرمایه‌شان استفاده می‌کنند.

*معاملات فیوچرز و مارجین

اگر فرض را بر این بگیریم که بیت کوین مالیت دارد، کما اینکه نظر برخی از مراجع‌ از حرمت به احتیاط در زمینه خرید و فروش رمز ارزها تغییر کرده است و حتی جمهوری اسلامی هم مجوز استخراج بیت کوین را تحت شرایطی داده است که عملا مجوزی‌ است برای ورود به این بازار، اما باید دید تمامی معاملاتی که در این بازارها انجام می شود از نظر شرعی صحیح است یا خیر؟

برخی از معاملات در بازار رمز ارزها به شیوه اسپات انجام می شود که شبیه بورس خودمان است و ظاهرا اصل معامله اسپات مشکل شرعی ندارد، ابهام در حکم شرعی معاملات مارجین و آتی (فیوچرز) است. این ۲ نوع معامله کمی با اسپات تفاوت دارد، به نوعی شما بر اساس پیش بینی قیمت وارد معامله می شوید، اگر تشخیص دهید قیمت صعودی است مبلغی را برای خرید یک کالا وارد معامله می‌کنید اگر تشخیص دهید قیمت نزولی است، مبلغی را برای فروش، (در بازار دو طرفه نیازی برای داشتن یک کالا برای فروش نیست) می‌گذارید و می توانید از صرافی ۱ تا ۱۰۰ برابر مبلغ تان (اهرم) وام دریافت کنید تا اگر سود داشت، سود بیشتری نصیب تان شود و اگر ضرر داشت نیز ضرر هنگفتی نصیب تان شود و گاها این اتفاق منجربه لیکوئید شدن می شود.

مبلغ وام صرافی باید در همان معامله استفاده شود و امکان جابه‌جایی وجود ندارد و اگر معامله‌ای ضرر داشت باید از مبلغ اولیه خودتان ضرر بررسی حکم شرعی معامله در بورس آن کسر شود، در عوض وام در معامله مارجین صرافی یک سود جزئی می گیرد که شبهه ربوی بودن این معاملات را تقویت می کند.

برای بررسی دقیق این نوع معاملات لازم است با ۲ اصطلاح آشنایی کامل پیدا کنید، معامله کالی به کالی و قراداد آتی (فیوچرز).

‌قرارداد آتی (فیوچرز) کیست؟

در قرارداد آتی (future Contract) به نوعی تعهدنامه برای انجام یک قرارداد در سررسید مشخص و موجل است. فروشنده باید مقدار مشخصی از کالای تعیین شده را به قیمتی مشخص در آینده بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین شده، خریداری کند.

به بیان ساده‌تر قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند، همچنین افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند.

قرارداد آتی، قراردادی دو طرفه است، به این معنی که سرمایه‌گذاران در این بازار می‌توانند علاوه بر افزایش قیمت، از کاهش قیمت‌ها نیز سود کسب کنند، در قراردادهای آتی، برای جلوگیری از عدم انجام تعهد، طرفین مبلغی را به عنوان وجه تضمین پیش شرط قرارداد، نزد اتاق پایاپای می‌گذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت قرارداد، وجه تضمین را تعدیل کنند.

‌در معاملات فیوچرز برای اصل وام سودی از شما کسر نمی‌شود ولی در عوض کارمزد بالاتری از شما دریافت می‌شود. در معاملات فیوچرز هر هشت ساعت یکبار یک مبلغی به نام funding rate یا همان نرخ تامین مالی از شما کم می شود که بسیار ناچیز است. این مبلغ این شائبه را ایجاد می‌کند که آیا نرخ تامین مالی، معامله را ربوی می کند یا خیر؟ طبق ادعای صرافی این مبلغ برای کنترل بازار کسر می شود و به دست خود صرافی نمی رسد و در شرائطی که فشار خرید زیاد است از خریدار کسر می شود و به حساب فروشنده می رسد و بالعکس، تا توازن در عرضه و تقاضای بازار به وجود بیاید. ولی اینکه این ادعا چه میزان صحیح است نیاز به تحقیق بیشتر دارد و همچنین قوانین معاملات فیوچرز و مارجین در صرافی های مختلف متغیر است.

* فیوچرز و مارجین مصداق قمار اند؟

عده‌ای، این نوع معاملات را که در آن پیش‌بینی قیمت بسیار تاثیرگذار در سود و ضرر است و ممکن است در یک لحظه منجربه از دست دادن تمام سرمایه شود را به قمار تشبیه کرده‌اند که البته از نظر شرعی این وجه شباهت پذیرفته نیست و معاملات فیوچرز مصداق قمار نیستند.

*‌ معامله کالی به کالی چیست؟

‌ما در شریعت اسلام چهار نوع معامله خرید و فروش (بیع) داریم که عبارت اند از: بیع سلف، نقد، نسیه و کالی به کالی، که فقط معامله کالی به کالی باطل است و مابقی معاملات صحیح است؛ ‌در خرید و فروش‌های معمولی آنچه که واقعا معامله صورت می‌گیرد ولی در اینجا هیچ کالایی در عمل رد و بدل نمی شود و صرفا روی قیمت آن کالا در زمان های مختلف معامله صورت می گیرد.

به عبارتی هم جنس که به صورت کلی است (مبیع) بعدا و با تاخیر زمانی مشخص تحویل داده می شود و هم پول آن که باز هم کلی است بعدا و به صورت مدت دار و موجل (دارای زمان) پرداخت است و برای همین از نظر شرعی باطل است.

‌حجت الاسلام و المسلمین مصباحی مقدم، رئیس کمیته فقهی بورس که از معدود علمائی ست که در زمینه بازارهای مالی از جمله فیوچرز تخصص دارد در این باره می‌گوید: اصل معاملات فیوچرزی یک ابداع جدید در معاملات است که اسلام نسبت به آن حکم خاصی ندارد و از آن جایی که این نوع معاملات تعهد در مقابل تعهد است لذا احکام معاملات خرید و فروش (بیع) به آن تعلق نمی‌گیرد.

وی همچنین تاکید کرد: معاملات فیوچرز مصداق معاملات کالی به کالی نیز نیست، اما در ماهیت معاملات رمزارزهایی چون بیت کوین و سایر نوع کوین ها و اینکه ملکیت و مالیت دارند یا خیر جای تردید بسیاری وجود دارد و ما در این زمینه بسیار تحقیق کرده ایم ولی از آنجایی که ابهامات زیادی در پشت پرده بیت کوین و سایر نوع کوین ها وجود دارد، لذا به اعتقاد بنده مالیت نمی توانند داشته باشند.

حکم شرعی بیت کوین و معامله با ارزهای دیجیتال از نظر مراجع تقلید

اگر شما هم به دنبال کسب و کاری حالا در دنیای مجازی بوده اید، حتماً درباره حکم شرعی بیت کوین برای شما سؤال به وجود آمده است. در این مقاله تلاش می کنیم تا با بررسی بیت کوین و آرای مراجع تقلید حکم شرعی بیت کوین را بررسی کنیم.

بیت کوین چیست؟

بیت کوین (Bitcoin) پرطرفدارترین ارز دیجیتالی جهان محسوب می شود. بیت کوین حتی با وجود بیش از نهصد نوع ارز رمزنگاری شده مختلف در سرتاسر جهان همچنان بیش از پنجاه درصد سهم بازار ارزهای دیجیتالی را در اختیار خود دارد. بیت کوین همچنین بیشترین ارزش را در میان ارزهای دیجیتال دارد. در واقع استقبال بیش از حد از بیت کوین موجب شده تا ارزش آن بالا برود و بهترین گزینه برای صرافان و سرمایه گذاران در سرتاسر دنیا باشد.

پول های دیجیتال رمزنگاری شده که روز به روز بر محبوبیت آن ها در میان مردم افزوده می گردد، در کنار ویژگی های مثبتی که دارند مشکلات زیادی را نیز ایجاد کرده اند. این امر سبب شده است تا بانک ها و موسسات مالی در برخی موارد نسبت به آن ها سکوت اختیار کنند و در مواردی دیگر آن ها را ممنوع اعلام نمایند. بانک مرکزی ایران جزو دسته دوم بود.

بانک مرکزی و بیت کوین

بانک مرکزی در دوم اردیبهشت ۱۳۹۷ اعلام کرد که «به‌کارگیری ابزار بیت کوین(Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.»

روابط عمومی بانک مرکزی در همین رابطه گفت: «در جلسه سی ام شورای عالی مبارزه با پولشویی در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶، به‌کارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام شد. از آنجایی که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم و به‌طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به‌کارگیری ارزهای مجازی را به بانک ها ابلاغ کرده است.»

به گفته بانک مرکزی «تمام شعب و واحدهای تابعه بانک ها و موسسات اعتباری و صرافی ها باید از انجام هر گونه خرید و فروش ارزهای مذکور و یا انجام هر گونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای دیجیتال بینجامد، به‌طور جد اجتناب کنند. همچنین لازم است ذکر شود با متخلفین، برابر قوانین و مقررات مربوط برخورد خواهد شد.‏»

حکم شرعی بیت کوین و ارزهای دیجیتال چیست؟

با توجه به اینکه فقه اسلامی یکی از مبانی تدوین قوانین ایران به خصوص در بخش اقتصاد، تجارت و کسب و کار می باشد، در مسائل جدیدی که برای حوزه های پولی و بانکی بوجود می آید، می بایست همواره چارچوب های فقهی رعایت شود. با گسترش استفاده از پول های دیجیتال در ایران کارشناسان اقتصاد اسلامی و فقها نیز نسبت به آن واکنش نشان دادند.

در همین رابطه، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید عباس موسویان اقتصاد دان، نظریه‌پرداز بانکداری اسلامی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و عضو شورای فقهی مشورتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران درباره حکم شرعی بیت کوین معتقد است که معامله با بیت کوین و دیگر انواع پول های دیجیتال از نظر شرعی به دلیل عدم اعتماد ایراد دارد.

وی می گوید: با توجه به آیه قرآنی وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا به معنای «و خداوند هیچ‌گاه برای کافران نسبت به جامعه مؤمن و با ایمان راه تسلط باز نخواهد کرد»، باید گفت که بیت کوین یا ارزهایی مشابه که باعث می شود ثروت جامعه با ایمان و مسلمان به جیب کافران راهی شود و شرایط برای تسلط آنها در جامعه ایجاد کند یک روش مالی نامشروع و ناصحیح است. معامله با بیت کوین و پول های مجازی از لحاظ شرعی اشکال دارد.

نظر شماری از مراجع درباره حکم شرعی بیت کوین

آیت الله العظمی سید علی خامنه ای
دفتر آیت الله العظمی خامنه ای اظهارنظری در این باره نداشته اند. یعنی ایشان تا کنون نه به حرام بودن آن حکم داده اند و نه فعالیت در این زمینه را مجاز می دانند. این مسئله که ایشان تا کنون در این زمینه فتوایی صادر نکرده اند، به این معنا نیست که استفاده از این پول اشکالی ندارد. مقلدین ایشان می بایست با رعایت «الاعلم فالاعلم» از مرجع دیگری درباره این موضوع استفتاء کنند. لازم است ذکر شود بر اساس نظر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رعایت قوانین رسمی کشور لازم الاجرا می باشد.

آیت الله العظمی سید علی سیستانی
«اجازه فعالیت در بیت کوین را ندارید و این گونه معاملات حرام است.»

آیت الله سید موسی شبیری زنجانی
«در صورتی که استفاده از این ارزها خلاف قانون باشد و باعث ایجاد فساد اقتصادی باشد، هرگونه معامله با این ارزهای مجازی اشکال شرعی دارد.»
با این حال ایشان در پاسخ به استفتاء دیگری درباره حکم شرعی بیت کوین می گویند:
«اگر اعتبار دریافتی در مقابل کار حلال داده شود و خلاف قانون نباشد اشکال شرعی ندارد.»

آیت الله ناصر مکارم شیرازی
«معامله با بیت کوین و ارزهای رمزنگار به دلیل اینکه نسبت به آن ها ابهامات زیادی مطرح می شود، اشکال دارد.»

مرحوم آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی
«بر اساس ابهامات فراوان در نوع معامله با ارزهای مجازی استفاده از این پول جایز نیست.»

آیت الله حسین نوری همدانی
« ورود در معامله پول های مجازی اشکال شرعی دارد.»

آیت الله حسین وحید خراسانی
«معامله با پول های مجازی باطل است.»

آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی
«معامله با پول های دیجیتالی حرام است و به کل باطل است.»

آیت الله سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

ایشان در خصوص حکم شرعی بیت کوین نظر متفاوتی دارند:
«استفاده از آن منوط به حفظ استقلال کشور و با نظر مقام معظم رهبری بلامانع است.»

آیت الله یوسف صانعی
«اگر پول باشد و یا طرفین معامله آن را به عنوان پول یا چیزی که دارای ارزش است بشناسند، استفاده از آن مانعی ندارد.»

آیت الله محمد باقر موحدی نجفی
«اگر این پول در میان عقلا و بازار معاملات اعتبار دارد، معامله با پول مورد نظر اشکالی ندارد.»

آیت الله محمدعلی گرامی
«اگر پشتوانه و اعتبار دارد مشکلی نیست. لیکن پشتوانه دولتی یا بین‌المللی ندارد و فقط بر اساس اعتبار فرد یا گروهی است به خلاف مثل یورو و مانند آن در صفحات مجازی مبادله می‌شود.»

بررسی جامع فقهی بیت کوین، ارزهای دیجیتال و بلاک چین

علاقه، سرمایه گذاری و نوسانات در بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال همچنان رو به افزایش هستند، اما در میان مسلمانانی که تقریبا یک چهارم جمعیت جهان را تشکیل می دهند هر روز سردرگمی درباره مطابقت یا عدم مطابقت بیت کوین و ارزهای دیجیتال با شریعت بیشتر می‌شود. شریعت مجموعه‌ای از قوانین است که مسلمانان مطابق دستورالعمل های قرآن و آموزه های حضرت محمد (ص)، از آن پیروی می‌کنند.

در بین روزهای ۱۲ – ۱۳ آوریل ۲۰۱۸، قیمت بیت کوین در یک روز ناگهان بیش از ۱,۰۰۰ دلار افزایش یافت. بسیاری از کاربران از این موضوع متعجب بودند و این رشد قیمت را به یک نهنگ بزرگ نسبت داده بودند اما علت این رشد قیمت انتشار مقاله‌ای فوق العاده از بنیاد اندونزیایی Blossom Finance بود.

مقاله ای کامل و دقیق با عنوان « تحلیل شرعی بیت کوین، ارزهای دیجیتال و بلاک چین » منتشر شد که در آن محمد ابوبکر به بررسی کامل ارزهای دیجیتال و بلاک چین از نظر شرع می‌پردازد. محتوا و نتیجه گیری امیدوار کننده این مقاله باعث رشد قیمت شدید بیت کوین شد.

هم اکنون می‌توانید ترجمه کامل این مقاله را از طریق لینک پایین دریافت کنید.

چکیده مقاله

در ذیل، سعی شده است تا درون مایه اصلی مقاله نگاشته شود اما برای درک بهتر مفاهیم، پیشنهاد می‌شود که اصل ترجمه شده مقاله را دریافت و مطالعه کنید.

معیار قانونی اسلامی مال

در شریعت، برای مشخص شدن ارزش مبادلاتی و یا عمل به تعهدات (عوض)، مفهوم مال تعریف شده است. بنابراین، قبل از بحث درباره وضعیت ارزهای دیجیتال از نظر شریعت، لازم است تا مفهوم مال در شریعت را بدانیم.

در بررسی حکم شرعی معامله در بورس شریعت، برای مشخص شدن ارزش مبادلاتی و یا عمل به تعهدات (عوض)، مفهوم مال تعریف شده است. بنابراین، قبل از بحث درباره وضعیت ارزهای دیجیتال از نظر شریعت، لازم است تا مفهوم مال در شریعت را بدانیم.

در شریعت برای فهمیدن منشأ و تعریف اصطلاحات اسلامی از سه منبع استفاده می‌شود. بهترین و اولین منبع، کلام وحی در آیات قرآن و یا احادیث معتبر پیامبر (ص) است. به عنوان مثال، معانی نماز، زکات، ازدواج و طلاق و … به صراحت در قرآن و احادیث آورده شده است.

منبع دوم، دانستن این است که مفاهیم اصلی شریعت به خودی خود در زبان عربی که زبان قرآن و سنت است وجود دارد. به عنوان مثال، خداوند متعال حکم کرده است که برای وضو صورت، دست‌ها و پاهای خود را بشویید. با استفاده از یک فرهنگ لغت عربی که برای یادگیری معنای کلمات عربی این حوزه استفاده می‌شود، محدودیت‌ها و شرایط لازم برای وضو قابل درک است.

سومین منبع در بررسی اصطلاحات شرعی، عرف، به معنی عمل رایج است. مسائل مختلفی وجود دارند که در وحی الهی اشاره‌ای به آن نشده است اما طبق اعمال رایج بررسی می‌گردند. در شریعت، مسائل عرفی در تعیین موارد خاصی نقش دارند.

کلمه مال در آیات قرآن و احادیث پیامبر به صورت معمول استفاده شده است و نمی‌توان به آن‌ها اکتفا کرد و باید به منابع دیگر رجوع کرد.

نظر علما درباره مال

برخی از علما معتقدند که کلمه مال تنها برای چیزهای عینی و قابل لمس کاربرد دارد. دیگر فقها معتقدند هر چیز فیزیکی یا غیر فیزیکی در صورت اینکه انسان‌ها به آن تمایل داشته باشد و دارای ارزش باشد، مال است. شیخ زحیلی(۲۰۱۰) در این زمینه علما را به دو گروه طبقه بندی می‌کند: علمای حنفی و علمای اکثریت

طبق نظر علمای حنفی، مال محدود به چیزهای فیزیکی و لمس پذیر است و چیزهای غیرفیزیکی و غیرعینی مانند حقوق و منافع معنوی، طبق نظر علمای حنفی، مال محسوب نمی‌شوند.

اکثریت علما و فقها (از جمله مالکی، شفیع و حنبلی) معتقدند که مال تنها به چیزهای لمس پذیر محدود نمی‌شود. دیدگاه اکثریت این است که مال تحت شرایطی شامل چیزهای غیر فیزیکی از قبیل حقوق و مزایا هم می‌شود.

به طور کلی برای مال در شریعت شرایط زیر در نظر گرفته شده است:

۱. در شریعت، جایز و مشروع است. به همین دلیل مردار و الکل مال محسوب نمی‌شوند.

۲. قابل مالکیت و تصرف است.

۳. چند کاربرد و مزایا دارد.

۴. اگر عرف چیزی را به عنوان مال تعیین کند، به عنوان مال شناخته خواهد شد.

تعریف پول

به هر چیزی که به طور گسترده به عنوان وسیله‌ای برای تبادل و ذخیره ارزش مورد قبول قرار گرفته است، پول اطلاق می‌شود. در تعریف پول ماهیت و شکل آن مهم نیست. پول اگر که به طور گسترده مورد مقبولیت مردم قرار گیرد، می‌تواند هر چیزی اعم از طلا، نقره، گلبرگ کل، پوست، کاغذ و … باشد. (الموسوی، الفیقیه، القویتیه)

بر اساس موارد فوق، تعریف گسترده‌ای از پول شامل تمام ویژگی‌های زیر است:

۱) واسطه و وسیله تبادل

۲) مقبولیت گسترده به عنوان روش پرداخت

بررسی ارزهای دیجیتال از لحاظ فتواها و نظر علما

علمای شرع درباره بیت کوین و ارزهای دیجیتال دو دیدگاه متفاوت دارند.

گروه اول معتقدند که ارز دیجیتال حرام و در شریعت ممنوع است. گروه دوم استفاده از ارزهای دیجیتال را بلا مانع یا جایز می‌دانند.

دیدگاه اول: بیت کوین حرام است

علمایی مانند مفتی بزرگ مصر،‌ بخش مذهبی دولت ترکیه و مرکز فقهی فلسطین در فتواهایی بیت کوین را حرام اعلام کردند. به طور کلی علت اعلام شده این فتواها تقریبا مشترک است :

الف) بیت کوین یک پول رایج قانونی نیست.

ب) بررسی حکم شرعی معامله در بورس صادر کننده بیت کوین ناشناس است.

الف) بیت کوین زیر نظر قدرت مرکزی یا پشتوانه دولت نیست.

د) بیت کوین نوسانات زیادی دارد و پایدار نیست.

الف) بیت کوین را می‌توان به راحتی برای پول‌شویی و اهداف غیر قانونی مورد استفاده قرار داد.

نویسنده، هر کدام از علت های بالا را مورد نقد و بررسی قرار داده است:

در مورد قانونی بودن پول

تا آنجا که به قانون مربوط می‌شود، این موضوع که وقتی یک دولت چیزی را به عنوان پول قانونی انتخاب می‌کند، به طور خودکار در بین افراد آن جامعه پذیرش و مقبولیت می‌یابد، درست است. اما در اصل برای اینکه یک چیز واجد شرایط پول بودن باشد، ضرورتی در قانونی بودن آن نیست. معیار اصلی پول در شریعت، پذیرش آن توسط مردم است – چه از طریق تحمیل آن به مردم از طریق قوانین و یا از طریق پذیرش گسترده داوطلبانه مردم.

در مورد فقدان صادر کننده مرکزی

در مورد بیت کوین، از لحاظ ریاضی انکار قوانین و قواعد موجود بر روند استخراج و تراکنش‌های بیت بررسی حکم شرعی معامله در بورس بررسی حکم شرعی معامله در بورس کوین غیرممکن است زیرا فناوری رمزنگاری که مبنای بیت کوین است، این اجازه را به کسی نمی‌دهد. علاوه بر این، بیت کوین از فناوری بلاک چین استفاده می‌کند که بسیار امن‌تر از سیستم متمرکز دولت‌ها یا بانک‌های مرکزی است. به عنوان مثال، شبکه SWIFT به طور گسترده‌ای توسط بانک‌ها به عنوان یک سیستم پرداخت بین بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ماه فوریه ۲۰۱۶، ۱ میلیارد دلار از حساب بانکی مرکزی بنگلادش دزدیده شد.

دلواپسی عمده شریعت در مورد پول به دلیل اهمیت حفظ و مراقبت از ثروت است. در طول تاریخ، در چندین مورد دولت‌ها و بانک‌های مرکزی زیادی به دلیل تورم باعث نابودی ثروت (ملی) زیادی شده‌اند: بسیاری از موارد در طول تاریخ، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی از طریق تورم ثروت را از بین برده‌اند: جمهوری وایمار آلمان در سال ۱۹۲۳، یونان در سال ۱۹۴۴، مجارستان در سال ۱۹۴۶، یوگسلاوی در سال ۱۹۹۴، اندونزی در سال ۱۹۹۹ و زیمبابوه ۲۰۰۸ نمونه‌هایی از موارد هستند.

یک مثال از عصر معاصر: سیاست پولی و کاهش اجباری نرخ تبادلات ارز در ونزوئلا شکست خورده و این کشور در در بحبوحه یک بحران اقتصادی بزرگ قرار دارد. تورم این کشور در حدود ۵۰۰ درصد است. در این مورد، فقدان یک مقام مرکزی، باعث قدرت بیت کوین شده است و برخی از مردم ونزوئلا به عنوان یک ذخیره ارزش و وسیله تبادل به سمت بیت کوین حرکت کرده‌اند. آن‌ها بیت کوین را قابل اعتماد تر از ارز ملی خود یعنی bolivar می‌دانند که برای خرید یک قرص نان باید چند صد اسکناس پرداخت شود.

در مورد نوسان و ثبات قیمت

یکی از دلایلی که برخی علما بیت کوین و ارزهای دیجیتال را حرام می‌دانند، ناپایدار بودن و نوسانات بسیار زیاد این نرخ تبادل این ارز است. نوسانات یک عامل خارجی است که در تعیین اعتبار پول و ارز نقشی ندارد. قیمت‌ها همیشه بر اساس قاعده عرضه و تقاضا تغییر می‌کنند، همان‌طور که در همه دارایی‌های دیگر مانند طلا، نقره و ارزهای فیات نیز وجود دارد.

به دلیل حقیقت نوسانات، نمی‌توان بیت کوین و ارز دیجیتال را حرام اعلام کرد. در حقیقت اگر این شرط تعیین کننده بود، تجارت طلا، نقره، دلار آمریکا و یورو هم غیرشرعی است، چرا که این دارایی‌ها نیز دارای نوسان هستند. برای مثال، دو برابر مقدار طلایی که تاکنون در تاریخ تمدن بشری استخراج شده است، در بازارهای دیجیتال طلا در یک دوره سه ماه تجارت شد.

در مورد کاربردهای نامشروع و غیرقانونی

همچنین معمولاً این‌گونه استدلال می‌شود که بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال عمدتاً برای پول‌شویی و دیگر مقاصد غیر قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این هم یک عامل خارجی است که مستقیماً ارتباطی با معیار قانونی اسلامی یک پول ندارد.

به طور کلی، استفاده از یک چیز مشروع برای هدف نامشروع، آن را نامشروع نمی‌سازد. برای مثال می‌توان به یک روایت از حضرت محمد (ص) اشاره کرد که او فروش انگور به یک تاجر شراب را ممنوع اعلام کرده بود. این برای آن است که شراب در شریعت حرام است اما تولید و تجارت انگور برای اهداف مشروع، بلا مانع است.

در این مورد، نکته قابل توجه اینجاست که تمام ارزهای فیات فعلی برای اهداف غیرقانونی مانند پول‌شویی، کلاهبرداری و تجارت نامشروع مورد استفاده قرار می‌گیرند. اینکه دلار آمریکا در بین تمام ارزهای دیگر، بیشترین کاربرد را برای پول‌شویی و مقاصد غیرقانونی دارد، کاملاً روشن است.

دیدگاه دوم: ارز دیجیتال در اصل جایز است

برخی دیگر از علما معتقدند که بیت کوین در اصل جایز است. این دیدگاه را می‌توان با توجه به بحث قبلی درباره معیارهای پول و طلا بررسی کرد.

یک قاعده قانونی مشهور توسط فقها ارائه شده است: «الأصل فی المعاملات الإباحة». این به این معنی است در معاملات تجاری، اصل کلی قابل قبول است. به عبارت دیگر، همه چیز جایز است، مگر اینکه ما آن را کاملاً بر خلاف اصول شریعت بدانیم.

با توجه به این اصل، ارز دیجیتال در اصل جایز است. به همین ترتیب، در صورت وجود ویژگی‌های زیر، هر چیزی را می‌توان پول در نظر گرفت:

۱. در میان مردم به عنوان یک چیز ارزشمند تلقی شود.

۲. توسط همه یا گروه قابل توجهی از مردم به عنوان وسیله تبادل پذیرفته شود.

۳. وسیله‌ای برای سنجش ارزش باشد.

۴. به عنوان واحد حساب عمل کند.

بنابراین، هر ارز دیجیتال (مانند بیت کوین) که شرایط فوق را داشته باشد، به عنوان پول مقبول است.

یکی از مدرسه‌های دینی اسلامی آفریقای جنوبی، دارالعلوم زکریا، در بیانیه اعلام کرد که بیت کوین شرایط مال را دارد و بنابراین تجارت آن جایز است. با این حال، این مدرسه خاطرنشان کرد که ارزهای دیجیتال به عنوان پول واجد شرایط، باید توسط مقامات دولتی مربوطه مورد تأیید قرار گیرد.

نتایج به دست آمده

برای نتیجه گیری درست، نویسنده مایل است برخی نکات کلیدی را روشن کند:

۱- درک و آگاهی درباره ارز دیجیتال، استخراج، تراکنش‌ها، امنیت و تأثیرات سیستماتیک، در حال پیشرفت است. بنابراین، انتظار می‌رود که نسبت به شناخت هر چه بیشتر ارز دیجیتال، دیدگاه‌های شریعت آگاهانه‌تر و قابل اعتماد تر شود.

۲- بلاک چین فقط پلتفرمی برای بیت کوین و ارز دیجیتال نیست. این یک دفترکل دیجیتال و غیرمتمرکز است که توانایی ثبت هر نوع اطلاعاتی را به صورت امن و غیرقابل تغییر بررسی حکم شرعی معامله در بورس دارد. بلاک چین می‌تواند در شریعت به عنوان یک مزیت در شفافیت و افشای حقیقت در نظر گرفته شود. بلاک چین می‌تواند به منظور احقاق اعتماد در تراکنش‌ها و مبادلات به خوبی عمل کند.

۳- با توجه به شرایط فعلی بیت کوین، نویسنده با دیدگاه دوم موافق است که بیت کوین در اصل جایز است، زیرا بیت کوین با توجه به قیمت بازارهای جهانی ارزشمند است و در میان افراد زیادی مانند بازرگانان، نانوایی‌ها،رستوران‌ها و حتی خرده فروشان بزرگ مانند Overstock.com به بررسی حکم شرعی معامله در بورس عنوان روش پرداخت پذیرفته شده است.

علاوه بر این، ممکن است افرادی بیت کوین را به عنوان وسیله تبادل مخفی خود پذیرند. برای تصمیم گیری وضعیت شریعت و جایز بودن بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال، طبقه بندی زیر در محیط قانونی و نظارتی رایج اهمیت دارد. از نظر حوزه قضایی برای ارزهای دیجیتال سه حالت کلی وجود دارد:

الف) حکومت‌های که در آن استفاده از ارزهای دیجیتال صراحتاً ممنوع است. در چنین حوزه قضایی، معامله با ارزهای دیجیتال مجاز نیست.

ب) حکومت‌هایی که در آن تنظیم کننده‌ها درباره ارزهای دیجیتال سکوت اختیار کرده‌اند و قانونی یا غیرقانونی بودن آن اعلام نشده است. در این فضاها اغلب تنظیم کنندگان به اخطارها و هشدارهای عمومی بسنده می‌کنند.

ج) حکومت‌هایی که در آن تنظیم کنندگان ارز دیجیتال را به عنوان یک دارایی و یا یک پول جایگزین پذیرفته‌اند و برای استفاده عموم مردم قوانین را تنظیم می‌کنند.

از دیدگاه شریعت، در دو حوزه قضایی آخر، معامله با بیت کوین و ارزهای دیجیتال دیگر بلا مانع است. با این حال، حفاظت از ثروت یکی از اهداف اساسی شریعت است. بنابراین، کاربران ارزهای دیجیتال موظف به مراقب بودن هستند.

۴- چشم انداز ارزهای دیجیتال به ویژه بیت کوین تبدیل شدن به یک ارز جایگزین بدون کنترل مرکزی و در یک شبکه همتا به همتا است. بازارهای ارز دیجیتال در معرض نوسانات شدید قرار دارند و احتمالاً این وضعیت تا چند سال آینده هم به همین صورت باقی بماند. در بسیاری از حوزه‌های قضایی، وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال همچنان نامشخص است که به نوسانات می‌افزاید. بنابراین، بررسی حکم شرعی معامله در بورس بررسی حکم شرعی معامله در بورس هرگونه سرمایه گذاری ارزهای دیجیتال (چیزی که اکنون به صورت گسترده انجام می‌شود) توصیه نمی‌شود. همانطور که قبلاً ذکر شد، در نظر گرفتن یک پول یا ارز به عنوان کالا و سرمایه گذاری روی آن، با چشم‌اندازهای پولی در تضاد است. در روی دیگر سکه، گسترش و بهره‌مندی از شبکه‌های ارزهای دیجیتال به عنوان روش پرداخت، در صورت داشتن مزایا بهتر نسبت به سیستم‌های معمولی توصیه می‌گردد.

۵- افزایش سریع محبوبیت در حوزه ارزهای دیجیتال و فناوری مربوط به آن، به ویژه افزایش ICO ها (عرضه‌های اولیه سکه)، فرصت‌های سرمایه گذاری تردید آوری را ایجاد کرده است. اگر چه بررسی ICO ها خارج از بحث این مقاله است، همه سرمایه گذاران باید ملاحظات لازم را انجام دهند. جوامع مسلمان به ویژه باید با احتیاط کنند، زیرا اخیراً کلاهبرداران زیادی در حوزه ارزهای دیجیتال با استفاده از تبلیغاتی مانند سرمایه گذاری حلال سعی در خالی کردن جیب مردم را دارند . به عنوان یک قاعده کلی، تقریباً تمام فرصت‌های سرمایه گذاری که وعده بازگشت سرمایه را به شما می‌دهند، کلاهبرداری‌هایی از نوع پانزی و هرمی هستند که هر دوی آن‌ها نامشروع و حرام هستند.

حکم کسب درآمد از طریق پیش بینی سهام

هم رسانی

حکم کسب درآمد از طریق پیش بینی سهام

مطابق نظر آيت الله خامنه ای

سؤال: دربعضی سایت ها مقداری پول میگذاریم و پیش بینی می کنیم که نمودار سهام در یک یا چند دقیقۀ آینده رشد خواهد کرد، اگر پیش بینی درست باشد، به ما سود تعلق میگیرد وگرنه، ضرر میکنیم، آیا چنین درآمدی حلال است؟ ( ضمنا پول معامله شامل دلار یا یورو و…میباشد)

جواب: سود را مالک نمی شوید.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای.

خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادر در کوتاه مدت با استفاده از تحلیل تکنیکال(تحلیل تکنیکال:روشی برای پیش بینی قیمت در بازارها و نمودارهایی هست که روند ارزش سهام و حجم معلات در بازار را نشان می‌دهد ۷۰درصد مواقع درست جواب میدهد) که در پنل کارگزاری قابل دسترس هست و یا نوسان گیری در بورس سود کنیم، آیا سودی که بدست بیاریم حلال هست؟(مثلا من سهامی را زیر نظر داشته باشم هر وقت به کف قیمتش رسید با استفاده تحلیل تکنیکال پیش بینی کنم بخرم و هر وقت به اوج قیمتش رسید، خواست قیمتش کاهش پیدا کند، بفروشم). آیا این معامله کردن صحیح است؟

پاسخ: از آنجا که نوسان گیری در بازار بورس روش های مختلفی دارد در صورتی اشکال ندارد که مخالف قانون و مقررات مربوطه نباشد.

منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای.

هم رسانی پرینت ایتا سروش WhatsApp Telegram پست الکترونیک Facebook Twitter Google+

- مدرس حوزه (فقه، فلسفه و کلام اسلامی) و بنیانگذار سایت هدانا؛
- تحصیل در محضر جمعی از مراجع عظام تقلید؛
- استاد دانشگاه و عضو گروه معارف؛
- مشاور خانواده و مدرس مهارت های زندگی اسلامی؛

- هدانا برآیند فعالیتی گروهی با نظارت دقیق، برای معرفی مطالب خوب دینی به شماست، امیدواریم این توفیق را داشته باشیم به عنوان یک منبع به روز و قابل اعتماد دسترسی به معارف اهل البیت(علیهم السلام) را برای شما مخاطبان عزیز و گرامی در حوزه های مختلف معرفتی ساده و کاربردی تر کنیم.

با سلام
اگر سهمی بدون اینکه ارزش ذاتی داشته باشد و رشد کند و ما ازآن سود کنیم آیا این سود حلال است؟ مرجع تقلید آیت الله خامنه ای

سلام علیکم
باید مطابق قوانین کشور باشد و بر اساس معاملات صحیح شرعی باشد.
در این مسئله با دفتر استفتائات آیت الله خامنه ای تماس حاصل فرمایید.
وفقکم الله لکل الخیر

سلام و خسته نباشید…. جناب در خصوص نوسانگیری فرمودید، اگه سهامی رو گرفتیم و قیمت افزایش یافت و فروختیم سود آن مانعی ندارد ولی بالعکس آن چی یعنی اگه سهامی رو قبل از ریزش قیمت آن بفروشیم..؟

سلام علیکم
فروش قبل از ریزش اشکال ندارد، اما نمی تواند در فروش به دیگران آنچه خلاف واقع هست را بیان کند.
وفقکم الله لکل الخیر

سلام، طاعات و عبادات قبول
خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادر در کوتاه مدت با استفاده از تحلیل تکنیکال(تحلیل تکنیکال:روشی برای پیش بینی قیمت در بازارها و نمودارهایی هست که روند ارزش سهام و حجم معلات در بازار را نشان می‌دهد ۷۰درصد مواقع درست جواب میدهد) که در پنل کارگزاری قابل دسترس هست و یا نوسان گیری در بورس سود کنیم، آیا سودی که بدست بیاریم حلال هست؟(مثلا من سهامی را زیر نظر داشته باشم هر وقت به کف قیمتش رسید با استفاده تحلیل تکنیکال پیش بینی کنم بخرم و هر وقت به اوج قیمتش رسید، خواست قیمتش کاهش پیدا کند، بفروشم).
با تشکر

سلام علیکم
مقلد کدام یک از مراجع عظام تقلید هستید.
وفقکم الله لکل الخیر

سلام علیکم
سوال شما از دفتر حضرت آیت الله خامنه ای استفتاء شد، لطف کنید حدود یک هفته آینده از طریق همین صفحه مجدد سوال بفرمایید.
وفقکم الله لکل الخیر

باعرض سلام جناب آقای یوسف وند حضرتعالی فقط ازجواب طفره میرویداین جوابارو به عوام مردم بدید این جوابها اصلاقانع کننده نیست اصلا بحث مااین نیستکه کاری را مجلس تصویب کرده یانه اگر مجلس فرداتصویب کند که شراب حلال هست پس شراب حلال میشود یعنی شما طرز تفکرتون این هست این جوری ازدین سیانت میکنیدمن اصلا به مجلس کاری ندارم مگر شرع ما ازمجلس اومده شرع ما ازقرآن و روایات هست بنده مطالبم راخیلی واضح عرض میکنم این نوع معاملات که مفصلا شرح دادم درشرع قطعا حلال نیست مگر درشرع حضرتعالی این جور باشدحضرتعالی نمیخاهید جواب بدهیدومحافظه کاری میکنید این مطالب رابنده به هرشخص گفتم البته اونایی که واقعا حلال حرام سرشون میشه میگن این کارا دزدی وکلاهبرداری هست مگر کسانی که دربورس هستند وسودهای کلان ومفت میکنند توجیه میکنند بانکهارا هازمانی میگفتید حلال هست بعد سی سال که مردم حرام خور شدند آمدید گفتید بانکها رباهست شما بامجلس چیکاردارید شما ازنظر شرعی واقعا بررسی کنید آقای عباسی دریکی ازسخرانیهاش میگه مراجع دردیداربارییس مجلس گفته اند هشتاددرصد اقتصادایران رباستخداراشاهد میگیرم بنده وظیفه خودم دانستم که این مطالب رابه عرض شمابرسانم وشما مراجع را درجریان بگزارید ویک فکری برای این مسعله بکنند

سلام علیکم برادر عزیزم
دقت بفرمایید، بنده حکم شرعی رو آگاه هستم عرض می کنم که اگر معاملات بر اساس فعالیت اقتصادی درست و سهم ها نیز با پشتوانه شرعی فروخته بشود، اشکال ندارد و ترقی و سود حاصل از خرید و فروش سهام نیز اشکال ندارد. عزیزم این نظر بنده فقط نیست نظر مراجع عظام تقلید درباره معاملات بورس هست که در لینکی که خدمتتون داده شد موجود هست. حالا حضرتعالی می فرمایید من آگاه هستم که بورس شیوه ای دیگر دارد و معاملات سوری هست، عزیزم ادعای بزرگی هست، ما از شما می خواهیم که مستندات خود را به دفتر مراجع ارائه کنید و کسب تکلیف کنید. ضمنا حرمت شراب ذاتی هست چه ربطی به این معاملات دارد که می تواند هم حلال و هم حرام باشد!. محافظه کاری هم نیست. عزیزم، دقت کن، عرض کردم مجلس تصویب کند و شورای نگهبان هم تایید کند، اعضای شورا عالمانی وارسته و دین شناس هستند. پس بنده درست عرض کردم، متاسفانه شما بخشی نگر و دارای سوگیری هستید، ابتدا قوانین در این زمینه را نگاه بکنید، اگر اشکالی در قوانین نیست و در رفتار برخی شرکت هاست، کل بورس را زیر سوال نبرید و رفتار همان شرکت ها را غیر شرعی بدانید. با زبانی ساده عرض کردم. در هر حال تماسی هم با دفتر مرجعتان داشته باشید و توضیحات دقیق و تفصیلی را از ایشان بپرسید.
وفقکم الله لکل الخیر

باعرض سلام جناب حاج آقای یوسف وند این جواب بنده نشد بنده سوالم این هست که درصورتی که معاملات دربورس به این نحوباشد که هست چه حکمی دارد فرد وقتی سهام کارخانه را میخرد این معنیش چیست چه چیز کارخانه راخریده است اگرسهم کارخانه راخریده است باید به خریدار سود بدهد تا این خریدن سهام معنی داشته باشد اصلا بعضی ازکارخانه هاورشکسته هستند کار نمی کنند وسهامشان باقیمتهای بالا خریدوفروش میشود این که دیگر چیز واصحی است کارخانه سهامش رافروخته به مردم وکشیده کنار یعنی کارخانه ازخودش پولی به سهمدارها نمیدهد فقط سهامش را مردم به همدیگر میفروشند ومردم ازهمدیگر سود میگیرند این که دیگر خیلی واضح هست این کجا یش سهام هست بنده فکر میکنم معنی سهام را اینجوری توضیح نداده اند به حضرتعالی خودتان میتوانید تحقیق بکنید این معاملات ازلحاظ شرعی کجا شد حلال کارخانه ای که کار نمیکند این سودها ازکجا می آید واصح هست کسی که ضرر می کندازپول او به جیب منفعت کننده است وغیرازاین نیست بنده خوب تحقیق کرده ام این حرف اونهایی هست که سالها دربورس هستند وخودشان این طور منفعت می کنند واقعا جواب قانع کننده ای بدهید خیلی ممنون

سلام علیکم
دقت کنید، اگر سودها سوری هست و پشتوانه شرعی نداشته باشد درآمد محل اشکال هست. اما بحث ما روی بورس بر اساس قوانینی هست که مجلس تصویب کرده و شورای نگهبان تایید کرده باشد. اگر مطابق قوانین باشد بورس و درآمد آن اشکال ندارد. اگر غیر از این هست باید دقیق از دفتر مراجع استفتاء بفرمایید. پس حکم شرعی بورس اسن هست اگر بورس هرگاه مربوط به سهام کارخانه ها باشد، سرمایه گداری در آن مانعی ندارد.
وفقکم الله لکل الخیر

باعرض سلام خدمت حاج آقایوسف وند معاملاتی که دربورس میشود بهاین شکل هست که کسی وقتی سهام کارخانه ایرامیخرد وسهام گران میشود درحقیقت کارخانه به اوسود نمیدهد فقط سهام گران میشود واو به شخص دوم میفروشد تاسودش رابردارد وهمینطور اوبه شخص سومتاآخر فقط دست به دست میگردد اگر فردواقعاسهمدارکارخانه هست سودراباید کارخانه بدهد چراباید فروخت تاسود رابرداشت درحقیقت کارخانه ملکش رانمیفروشد بلکه کاغذرا میفروشد واین کاغذفقط دست به دست میچرخد وعده ای سود وعده ای ضرر میکنند واین کجایش سهام هست وحضرتعالی چه جور بهاین معاملات میگویید حلال واقعا خوب توضیح بدهید

سلام علیکم
ظاهرا به این نحو که حضرتعالی می فرمایید صرفا نیست. حکم بورس زا از اینجا کلیک کنید و بخوانید.
وفقکم الله لکل الخیر

باعرض سلام اگر در بورس سهامی را بخریم واین سهام به علت عرضه وتقاضا بالا برود وبفروشیم مثل همین اواخر که به علت هجوم نقدینگی به بورس قیمت سهام ها بالا میرود حکم شرعی این درامد چیست باتوجه به واقعی بودن معاملات وشرکتهای موجود در بورس

سلام علیکم
اگر ارزش مالی سهام کارگاه، کارخانه، شرکت و يا بانک به اعتبار خود سهام و براثر اعطای اعتبار به آنها توسط کسی که انجام اين کار به وسيله او صحيح است، باشد، خريد و فروش آن اشکال ندارد و همچنين اگر به اعتبار قيمت کارگاه، شرکت، کارخانه و يا بانک و يا سرمايه آنها باشد، با توجه به اينکه هر سهمی بيانگر جزئی از آن است، در نتيجه خريد و فروش سهام اشکال ندارد به شرطی که علم به مجموع سهام شرکت و امور ديگری که عرفاً برای رفع غرر، علم به آنها لازم است داشته باشد و فعاليت‏های شرکت يا کارِ کارخانه و کارگاه و يا بانک شرعاً حلال باشد.
وفقکم الله لکل الخیر

سلام.
وقت بخیر. حکمی که در مطلب فوق ذکر شده رو بیشتر توضیح بدید راجع بهش. آیا شامل نوسان گیری در بورس هم می شود؟
به عنوان نمونه سهام شرکتی را می خریم و یکی دو روز بعد با توجه به رشد، آن سهم فروخته می شود. خرید سهام هم با توجه به سابقه خوب مالی شرکت و نوسانات بازار سرمایه است که توسط الگوها و نمودارهای علمی رسم شده اند و احتمال سوددهی سهم قوی است.
لطفا پاسخ دهید. تشکر.

سلام علیکم
اگر منظور شما از نوسانگیری این است که با استفاده از نمودارها در بازه‌های زمانی سهمی را خریداری می‌کنند و پس از چند درصد رشد قیمتی آن را می فروشند این اشکال ندارد.
وفقکم الله لکل الخیر

بورس چیست؟

با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور و وجود تورم، بسیاری از افراد جامعه دریافته‌اند که دیگر دریافت حقوق ماهیانه و انجام امور روزمره نمی‌تواند برای رسیدن به امنیت مالی و خلق ثروت پاسخگو باشد و یکی از راه‌های حرکت در جهت ثروتمند شدن و ایجاد بررسی حکم شرعی معامله در بورس رفاه در زندگی، سرمایه‌گذاری است.

بورس نیز یکی از معتبرترین و مفیدترین بازارهای سرمایه‌گذاری است که فرصت‌های سرمایه‌گذاری بسیار ارزشمندی در اختیار فعالان این بازار قرار می‌دهد؛ با سرمایه‌گذاری در بورس می‌توانید از سرمایه‌تان به بهترین شکل ممکن استفاده کنید.

منظور از بورس کجاست؟

برای درک مفهوم بورس و آشنا شدن با این بازار می‌خواهیم با یک مثال شروع کنیم:

اگر از شما بپرسند بورس طلای تهران کجاست احتمالاً در جواب به بازار بزرگ تهران اشاره می‌کنید چراکه که جمع بسیار زیادی از طلافروشان و معامله گران طلا در این بازار وجود دارند.

اگر پرسیده شود بورس مبلمان ایران کجاست چطور؟

احتمالاً در جواب این سؤال بازار مبل یافت‌آباد تهران را مطرح می‌کنید چراکه در یافت‌آباد عده بسیار زیادی از فروشندگان و خریداران مبلمان وجود دارند.

با توجه به مثال‌های فوق می توان برای پاسخ به سوال بورس چیست بگوییم:

بورس به محلی گفته می‌شود که دارایی‌ها در آن از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردار باشند

در مثال اول شما بازار بزرگ تهران را به‌عنوان بورس طلا انتخاب کردید چراکه طلا در آنجا از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردار است، به این معنی که هر زمان که شما بخواهید طلا خریداری کنید به‌راحتی در این بازار می‌توانید هر مقدار طلا بیابید و خریداری کنید و همچنین اگر بخواهید طلا بفروشید، همیشه خریدارانی برای طلای شما در بازار بزرگ تهران وجود دارند و به‌راحتی از شما خریداری می‌کنند.

در مورد بازار مبل نیز همین‌گونه است، یافت‌آباد را به‌عنوان بورس مبلمان میدانیم چون مبلمان در آنجا از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردار است یعنی خریداران و فروشندگان بسیار زیادی برای مبلمان در آنجا هستند.

بورس اوراق بهادار تهران

با توجه به تعریف ارائه‌شده، بورس اوراق بهادار ، بازاری است که در آن اوراق بهادار از نقدشونگی بسیار بالایی برخوردار هستند و همیشه خریداران و فروشندگان بسیار زیادی برای انجام معاملات در آن حاضرند و با انجام معاملات آگاهانه در این بازار به سرمایه‌گذاری و کسب سود می‌پردازند.

اکنون سهام بیش از ۸۰۰ شرکت در بورس اوراق بهادار عرضه شده و علاقه‌مندان می‌توانند به‌راحتی در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند تا به کمک نقدینگی که در اختیاردارند هم برای خود کسب سود داشته باشند و هم به رشد صنعت و اقتصاد کشورمان کمک شایانی داشته باشند.

علاوه بر سهام شرکت‌ها، دارایی‌ها و امکانات بسیار زیادی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مشتقات بورسی، طلا و … در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد که قدرت انتخاب بسیار گسترده‌ای را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است.

تاریخچه بورس

بورس برای اولین بار در قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ کشور بلژیک به وجود آمد؛ آقای واندر بورس که یکی از صرافان و تاجران این شهر بود برای مدتی تصمیم گرفت که در محل کار همیشگی خود حاضر نشود و در عوض میزی در جلوی منزل خود قرار داد و در آنجا به خریدوفروش و انجام معاملات مشغول شد، پس از گذشت مدتی برخی از همکاران ایشان به وی ملحق شدند و در کنارش به خریدوفروش و انجام معاملاتشان مشغول شدند، به‌مرورزمان به جمعیت این افراد اضافه شد، سپس آن‌ها متوجه شدند با اجتماعشان در کنار یکدیگر و در یک محل خاص، خریدوفروش دارایی‌هایشان به‌مراتب ساده‌تر از گذشته شده چراکه خریداران و فروشندگان می‌توانند به‌راحتی یکدیگر را پیدا کنند و به‌این‌ترتیب دارایی‌هایشان از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردار می‌شود و علاوه بر آن سرعت انجام معاملات نیز بسیار بالا می‌رود

و این موضوع شروع یک اتفاق بسیار مهم در اقتصاد جهان بود.

بعد از گذشت مدتی آقای واندر بورس به محل دیگری برای سکونت نقل‌مکان کرد و ساختمان خانه قدیمی‌اش تبدیل به اولین ساختمان بورس اوراق بهادار در دنیا شد.

سپس در آمستردام هلند بورس اوراق بهادار برای اولین بار به رسمیت شناخته شد و بعدازآن باعث پیدایش بورس‌های معتبر دیگری نظیر بورس اوراق بهادار آمریکا (وال‌استریت)، بورس لندن، بورس فرانکفورت و … شد.

در ایران نیز برای اولین بار در سال ۱۳۴۶ سازمان بورس اوراق بهادار تهران شروع به کار کرد و برای اولین بار سهام بانک توسعه صنعت معدن عرضه شد.

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، سهام ۱۰۵ شرکت در بورس عرضه شده و قابل معامله بود.

اکنون بورس در ایران گسترش بسیار خوبی داشته است و تا حدودی توانسته است ،بسیاری از ابزارهای مالی نوین بین‌المللی را در ایران اجرا کند؛ علاوه بر این با حمایت و تلاش بسیار زیاد سازمان بورس و سایر سازمان‌های وابسته امروزه فرهنگ سرمایه‌گذاری بسیار خوبی در کشور رواج یافته است که حتی در دورترین نقاط کشور نیز سرمایه‌گذاری در بورس شناخته‌شده است و عموم افراد با این بازار آشنا شده‌اند و مورد استقبال قرارگرفته.

در بورس اوراق بهادار تهران چه دارایی‌هایی معامله می‌شوند؟

اکنون در بورس اوراق بهادار تهران دارایی‌های بسیار زیاد و متنوعی ازجمله سهام شرکت‌ها، اوراق خزانه اسلامی، اوراق صکوک، اوراق مشارکت، اوراق تسهیلات مسکن و … قابل معامله است و هر یک ساز و کار خاص خودش را دارد.

این تنوع دارایی‌های در بورس یکی از بزرگ‌ترین مزایای این بازار نسبت به سایر بازارهای مالی است چرا که با وجود تنوع و گستردگی دارایی‌ها، به سرمایه‌گذاران و فعالان این بازار حق انتخاب بسیار وسیعی داده می‌شود تا با توجه به میزان ریسک‌پذیری و تحلیل‌هایشان اقدام به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف کنند.

اکنون سهام بیش از ۷۵۰ شرکت در بورس تهران و فرابورس ایران عرضه‌شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند با ورود به این بازارها شروع به خرید و فروش سهام شرکت‌ها کنند تا علاوه بر کسب سود، کمک شایانی به رشد صنعت و اقتصاد کشورمان داشته باشند.

همان‌طور که در ابتدا گفته شد در بورس دارایی‌های بسیار متنوعی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، به‌عنوان‌مثال در بورس امکان خرید و فروش سکه طلا نیز وجود دارد؛ یعنی بجای خرید سکه فیزیکی از طلافروشی، می‌توانید اوراق سکه بهار آزادی را در بورس خریداری کنید تا دیگر دغدغه نگهداری و خرید فروش آن را نداشته باشید چرا که امنیت و نقدشوندگی دارایی‌ها در بورس بسیار بالاست و همچنین این اوراق قابلیت تحویل فیزیکی نیز دارند و هر زمان که بخواهید می‌توانید با مراجعه به بانک و اعلام کد ملی‌تان، سکه‌ای که در بورس خریداری کرده‌اید را فیزیکی تحویل بگیرید؛ همچنین افرادی که می‌خواهند در طلای آب‌شده سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند به کمک صندوق‌های سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا در بورس این کار را انجام دهند.

در بورس اوراق بهادار صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار متنوعی جود دارند که کار را برای افرادی که فرصت و دانش کافی سرمایه‌گذاری در بورس را ندارند بسیار ساده کرده است تا به‌صورت غیرمستقیم پول خود را در بورس سرمایه‌گذاری کنند.

امروز چهار بورس بزرگ کشور زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.

برای انجام معاملات سهام شرکت‌های بزرگ، اوراق مشارکت و…

در فرابورس سهام شرکت‌هایی معامله می‌شود که ویژگی‌های موردنیاز برای عرضه در بورس تهران را نداشته‌اند؛ همچنین برخی از اوراق بهادار مانند اوراق خزانه اسلامی (اخزا)، اوراق تسهیلات مسکن و… قابل معامله هستند.

در این بازار معاملات محصولات فیزیکی شرکت‌های بزرگ مانند فلزات اساسی، محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی و… برای شرکت‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده قابل معامله هستند.

محل انجام معاملات حامل‌های انرژی مانند برق، نفت، ذغال سنگ،متانول و … است.

در بورس انرژی هم شرکت‌های تولیدکننده و مصرف کنند انرژی شرکت می‌کنند و مورداستفاده شخصیت‌های حقیقی نیست.

سرمایه‌گذاری در بورس چه فایده‌ای دارد؟

حال که متوجه شدیم بورس چیست، بیایید در مورد فایده آن صحبت کنیم. سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به شما این امکان را می‌دهد که از ارزش پولتان در برابر تورم محافظت نمایید و علاوه بر آن با کسب سود در این بازارها به دارایی‌های خود بیفزایید و در مسیر کسب ثروت حرکت کنید.

توجه داشته باشید طی ۴۰ سال گذشته، بازده بازار سرمایه از سایر بازارهای سرمایه‌گذاری مانند املاک و مستغلات، طلا، ارز و … بیشتر بوده و فعالان بورس طی این سال‌ها به سودهای چشمگیری دست‌یافته‌اند.

سرمایه‌گذاری در بورس یکی از مسیرهای اصلی در جهت خلق ثروت است، وارن بافت سومین مرد ثروتمند دنیا و مالک سهام شرکت‌های بزرگی مانند اپل، کوکاکولا و … بیشتر ثروت خود را از راه سرمایه‌گذاری در بورس به دست آورده است.

با سرمایه‌گذاری در بورس و خرید سهام شرکت‌ها به‌راحتی می‌توانید از سرمایه خود بیشترین استفاده را ببرید، ضمن اینکه پول شما در چرخه اقتصاد و صنعت کشور قرار می‌گیرد.

بورس را از کجا شروع کنیم؟

جهت شروع فعالیت در بورس تهران و سرمایه‌گذاری می‌بایست ابتدا در سامانه سجام ثبت نام کرده و سپس به یک کارگزاری مراجعه کرده و کد بورسی دریافت کنید.

چگونه از بورس کسب سود کنیم؟

برای کسب سود در بورس دور راه اصلی وجود دارد:

1. سود نقدی سالیانه شرکت‌ها (DPS)

شرکت‌های بورسی یک سال کامل کار می‌کنند و طی این مدت بعد از تکمیل و تصویب صورت‌های مالی، سود خالص کسب‌شده را محاسبه می‌کنند و در مجمع عمومی عادی سالیانه که با حضور سهامداران تشکیل می‌گردد، مقداری از سود خالص شرکت (EPS) را به سهامداران، نقداً پرداخت می‌کنند.

1. افزایش قیمت سهام (gain)

دومین راه موجود برای کسب سود در بورس، زیادشدن اصل سرمایه است؛ به‌عنوان‌مثال شما امروز سهام شرکت پالایشگاه نفت اصفهان را با قیمت ۵۰۰۰ ریال خریداری می‌کنید و بعد از گذشت یک سال قیمت سهام رشد کرده و به ۱۵۰۰۰ ریال می‌رسد و برایتان ۲۰۰ درصد سود به همراه می‌آورد.

عموماً فعالان بازارسرمایه بیشتر سود خود را از راه gain به دست می‌آورند و با استفاده از نوسانات موجود در بازار به سرمایه خود اضافه می‌کنند.

آیا بورس حرام است؟

این‌که آیا بورس حرام است یا خیر، سال‌ها موردبررسی و تحقیق علما و فقها دینی بود تا حدی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای مدت کوتاهی جلو فعالیت سازمان بورس گرفته شد تا این موضوع به‌دقت بررسی و اعلام شود.

اکنون با مطالعه نظرات مراجع تقلید و عالمان دینی درمیابیم که انجام معاملات در بورس هیچ‌گونه مشکل شرعی ندارد، چرا که دارایی‌های مولد مختلفی مانند سهام شرکت‌های بورسی معامله می‌شوند که کاملاً مورد تأیید است.

حکم شرعی بورس از دیدگاه مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای:

سؤال: خرید و فروش سهام، به طریق سریع و حرفه‌ای که به «تجارت روز» معروف است، چه حکمی دارد؟
بورس بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد، بنابراین بورس فی‌نفسه اشکال ندارد؛ ولی مهم این هست که باید معاملات در بورس نامشروع خلاف قانون نباشد در غیر این صورت حرام است. به‌طورکلی فعالیت در بورس و خرید سهام و تعیین سود سالانه برای آن بر طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تأیید شورای محترم نگهبان قانون اساسی رسیده انجام می‌گیرد محکوم‌ به صحت و حلیّت است.

آیا همه فعالان بورس موفق می‌شود و به ثروت می‌رسند؟

فعالیت در بورس نیز مانند هر حرفه دیگری نیازمند دانش و تخصص خاصی است.

سرمایه‌گذاران بورس نیز به دانش‌هایی نظیر تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، روانشناسی بازار، مدیریت سرمایه و … نیاز دارند و افرادی که بدون تسلط به مهارت‌های موردنیاز وارد می‌شوند نه‌تنها به سود نمی‌رسند بلکه ممکن است به دلیل عدم آگاهی از ساز و کار بازار سرمایه و نداشتن تحلیل و بررسی‌های دقیق با زیان مواجه شوند.

لذا قبل بررسی حکم شرعی معامله در بورس بررسی حکم شرعی معامله در بورس از شروع فعالیت در بورس بر روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید و شروع به یادگیری مهارت‌های تخصصی کنید تا بتوانید همانند خبرگان این بازار به بهترین نحو ممکن از فرصت‌هایی که پیش رویتان قرار می‌گیرد استفاده کنید در بورس موفق شوید.

همچنین اگر فرصت و علاقه به یادگیری مهارت‌های تخصصی بازار سرمایه ندارید می‌توانید به کمک سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این بازار سرمایه‌گذاری کنید

اگر محتوای مقاله بورس چیست را مفید ارزیابی کردید خوشحال می‌شویم آن را به اشتراک گذاشته و ما را به دوستانتان معرفی کنید.